domingo, 4 de novembro de 2012

O guerreiro (?) de Armea

Eis unha mensaxe que ten pouco que ver con Grecia, con todo, e pola súa importancia, debe ser publicada nalgunha parte antes de que outro se adiante e diga que foi el quen a descubriu.
Trátase dunha raedeira, unha peza de pedra para esfolar animais, aparecida nas recentes excavacións (xullo de 2012) no castro de Armea, en Santa Mariña de Augas Santas. Non vou entrar en moitos de talles por agora. O importante é que aparece petrografada unha figura colocada diante dunha árbore e acompañada duns signos que nós interpretamos como grafías, cousa que sería unha novidade polo mesmo feito de encontrar algo escrito no ámbito do mundo castrexo ou galaico-romano, e por dar nome á figura, un deus claramente céltico, cousa que tamén daría a volta a moitas teorías. Vexamos unha imaxe, unha fotogradía tirada sobre o painel informativo colocado na zona:


A imaxe é de moi má calidade, con todo é a única de que dispoñemos. A esquerda logo se observan tres signos que, cuando comparados con outros semellantes da escritura ibérica permítenos afirmar o seguinte:



O primeiro signo representa /l/, o segundo representa a sílaba /ki/ ou /gi/, e o terceiro é o fonema /s/. Polo tanto, concluímos como primeira apoximación, que estamos ante a teónimo: L-GI-S, ou sexa, LUGIS, forma local do teónimo xeral céltico LUGH, divindade solar (observamos raios solares na cabeza), asociada aos bosques sagrados (a árbora simbolizaría un bosque) e armado de lanza e tirafunda. Ben, por agora esta rápida aproximación.

domingo, 9 de setembro de 2012

Grego antigo sen esforzo (Método Assimil)


Se queres divertirte e aprender, aquí che presento o método de Grego Antigo Assimil, para aprenderes sen moito esforzo e en cen leccións a lingua de Platón. O método pode descargarse en varios sitios. Debes buscalo así: Il greco antico senza sforzo (italiano) ou Le grec ancien sans peine (francés). O arquivo zip trae libro + CD de audio. Un xeito diferente de achegarte a esta fermosa e práctica lingua.

Ligazón ao libro:
http://es.scribd.com/doc/69488301/Assimil-Le-Grec-Ancien-Sans-Peine

sábado, 8 de setembro de 2012

Biblioteca básica grega: Corazón de Ulises. Unha viaxe grega


Javier Reverte percorre Grecia e o Mediterráneo oriental para contarnos e explicarnos as paisaxes, as xentes e a historia das terras que visita. Unha viaxe literaria aos lugares onde comezou a ser Europa.
O libro foi editado hai xa algúns anos, por iso é fácil de encontrar en edicións baratas, de segunda man, ou mesmo descarregalo gratis en pdf.

terça-feira, 4 de setembro de 2012

A batalla das Termópilas


Famoso episodio das Guerras Médicas que enfrontaron a gregos e persas no 480 a.C. Conflicto aínda sen resolver se se pensa nas disputas constantes entre Occidente, capitaneado polos EUA e o oriental Irán, ou sexa, os persas modernos.

quinta-feira, 30 de agosto de 2012

Cociña grega: Tzatziki


O mollo máis habitual para a carne grellada consiste nunha mestura de iogurte grego con pepino, allo, sal e aceite. O máis importante é que os pepinos sexan de bo sabor e que fiquen ben espremidos entre as mans despois de relalos. Un tzatziki con exceso de mollo de pepino é un desastre. Nunca se debe usar a batedeira para mesturar os ingredientes. Para finalizar debe de espolvillarse por cima un pouco de endro ou aneto (gr.άνηθος, esp. eneldo).

sábado, 25 de agosto de 2012

Cociña grega: Musaka de berinxelas



Unha receita fácil que precisa de algo de paciencia. Se á carne se lle engade algo de canela, obtense o verdadeiro sabor de Oriente. A ter en conta dúas cousas:

a) As berinxelas poden facerse na grella do forno e non fritalas para que non absorban demasiado aceite.

b) A carne co tomate debe quedar case seca.

quinta-feira, 23 de agosto de 2012

Alexandre O Grande (Ο Μέγας Αλέξανδρος)


Figura indispensable para entender o mundo grego, Alexandre o Grande, en español Alejandro Magno, conseguiu coas súas conquistar unificar por primeira e única vez o Occidente e o Oriente. A súa historia nun documentario da BBC de aproximadamente unha hora.

terça-feira, 21 de agosto de 2012

Το άγιο όρος - O Monte Atos (O Monte Sagrado)


No norte de Grecia, na península máis oriental da Calcídica, esa terra en forma de garfo, fica un lugar único no mundo: unha república monástica habitada exclusivamente por monxes. Deixo un video que mostra esa forma de vida medieval e extemporánea.

quinta-feira, 16 de agosto de 2012

Θέλω κοντά σου να μείνω Quero ficar perto de você



Unha das moitas boas cancións de Eleuthería Arvanitaki.

Δε ζω χωρίς εσένα ούτε λεπτό
Αγάπη μου της μοίρας ήταν γραφτό.

Θέλω κοντά σου να μείνω
Θέλω σκιά σου να γίνω
Κάθε πληγή ν' απαλύνω
Που σε πονά...

Τα βλέφαρά μου να κλείνω
Να με φιλάς και να σβήνω
Θέλω κοντά σου να μείνω
Παντοτινά...!

Σε νιώθω, σε λατρεύω και σε ποθώ
Κι αν κάποτε σε χάσω θα τρελαθώ.

Θέλω κοντά σου να μείνω
Θέλω σκιά σου να γίνω
Κάθε πληγή ν' απαλύνω
Που σε πονά...

Τα βλέφαρά μου να κλείνω
Να με φιλάς και να σβήνω
Θέλω κοντά σου να μείνω
Παντοτινά...!


Experimenta o seguinte: copia no tradutor do google o texto grego e pásao para o portugués, o resultado é case perfecto!

quinta-feira, 9 de agosto de 2012

Biblioteca grega básica: Historia dos gregos (Indro Montanelli)


En múltiples edicións baratas, en todas as bibliotecas, en todas partes hai espazo para este clásico da Historia de Grecia, obra do italiano Indro Montanelli que con máis de 50 anos nas librarías, continúa a ser de lectura moi amena. Recomendable tamén a versión romana do mesmo autor: Historia de Roma.

terça-feira, 7 de agosto de 2012

Respostas de exames da ESO en Grecia


Recibo de Grecia unha escolma de respostas de exames de alumnos de γυμάσιο, ou sexa, da ESO grega, aqui deixo algunha coa tradución: se non è vero, è ben trovato!

Ο Λεωνίδας και οι Τριακόσιοι του ηττήθηκαν, γιατί οι Θερµοπύλες ήτανε
πολυπληθέστεροι σε αριθµό. (γυµνάσιο Αθήνας)

Leónidas e os Trescentos foron derrotados, porque os Termópilas eran moitísimos máis en número. (Atenas)


Την Οδύσσεια της έγραψε ο Οδυσσέας. Την Ιλιάδα ο Ιλιάδης. (γυµνάσιο Λαµίας)
A Odisea escribiuna Odiseo, a Ilíada Iliado. (Lamía)


Πρωτεύουσα της Κεϋλάνης είναι η Λιπτον Τι. (γυµνάσιο Αθήνας)
A capital de Ceilán é Té Lipton (Lipton Tee). (Atenas)

Ενεργητική φωνή: Κυνηγάω τον λαγό.
Παθητική φωνή: Ο λαγός µε κυνηγάει. (γυµνάσιο Κορίνθου)

Voz activa: Cazo unha lebre.
Voz pasiva: A lebre cázame. (Corinto)

Οι ßηταµίνες ßρίσκονται ακριßώς ανάµεσα από τις αλφαµίνες και τις
γαµαµίνες. (γυµνάσιο Θεσσαλονίκης)

As vitaminas encóntranse exactamente entre as alfaminas e as gamaminas.
(En grego moderno a letra beta pronúnciase vita). (Tesalónica)

Ο Κουστώ είναι ένας σύγχρονος Οδυσσέας, αλλά που δεν κατοικούσε στην
Ιθάκη, και για το λόγο αυτό οι περιπέτειές του δεν λέγονται Οδύσσειες,
αλλά Κουστωδίες". (γραπτό υποψηφίου για την Σχολή Αστυνοµίας).

Cousteau é un moderno Ulises, no entanto non vivía en Ítaca, por esa razón as súas aventuras no se chaman Odiseas, sino Custodias. (escrito por un candidato á Academia de Policía).

sábado, 4 de agosto de 2012

Cinematógrafo: Mediterráneo (de Gabriele Salvatores)



Especificamos o director no título por ser demasiado xenérico. Un filme dos anos 90 que conta a peripecia dun grupo de soldados italianos encargados de ocupar unha illa grega. Os nazis alemáns, aliados cos fascistas italianos e búlgaros, ocuparon Grecia entre 1941 e 1945. Voltemos ao filme: os soldados italianos desembarcan nunha illa deserta e pronto comprenden que a guerra ten outra cara. Divertida comedia con fermosa banda sonora. O filme obtivo moitos premios. Espero que sexa fácil de localizar, ata hai pouco tempo era frecuente nos videoclubes. Atención ao fragmento que deixo: ao desembarcaren encontran un grafiti nun muro vello Η ΕΛΛΑΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΤΑΦΟΣ ΤΩΝ ΙΤΑΛΩΝ, a ver se sabes o que significa!

segunda-feira, 30 de julho de 2012

Cinematógrafo: Ποτέ την Κυριακή (Nunca aos domingos)


E agora o filme que, nos anos 60, deu a coñecer Grecia ao resto de Europa. O seu tema principal (Τα παιδιά του Πειραιά, Os nenos do Pireu) é das cancións máis coñecidas do mundo. Unha comedia que retrata o espírito dos gregos: un norteamericano decide investigar a evolución de Grecia desde o pasado clásico ao século XX, no entanto no camiño encontra unha marabillosa e excéntrica muller, Ília, que entrega o seu amor a todos os que chegan ao porto do Pireu, claro que ela nunca traballa aos domingos. Un retrato cómico e serio da forma de ser dos gregos modernos, que aínda se emocionan coa música e o baile e con Eurípides ou Sófocles.
Para buscala en español, o seu título é "Nunca en domingo".

Cinematógrafo: Zorba o grego


Sen maiores comentarios, aqui deixo un filme magnífico, baseado nunha novela magnífica do magnífico cretense Nikos Kazantzakis. Música tamén magnífica e famosísima. Sempre é posíbel (des)aprender a vivir outra vida en Grecia.
Un fragmento da novela, o momento en que o protagonista encontra a Zorba no Pireu:

Lo que me causó mayor impresión fueron sus ojos: burlones, ávidos, fulgurantes. Por lo menos, así me parecieron.
       No bien se cruzaron nuestras miradas –dijérase que confirmaba la creencia de que yo era precisamente la persona que él buscaba-, el desconocido alargó con firme movimiento el brazo y abrió la puerta. Pasó por entre las mesas con paso vivo y elástico y se detuvo ante mí.
-¿De viaje? –me preguntó-. ¿Para dónde? ¿A la ventura?
-Voy a Creta. ¿por qué me preguntas?
-¿Me llevas contigo?
       Lo observé con fijeza. Mejillas hundidas, mandíbula fuerte, pómulos salientes, cabellos grises rizados, ojos brillantes y avizores.
-¿Por qué? ¿Para qué me servirías?
       Se encogió de hombros.
-¡Por qué! ¡Por qué! –dijo desdeñoso-. ¿Acaso no puede el hombre, a fin de cuentas, hacer algo sin por qué? ¿Sólo por gusto? Pues bien, empléame, digamos, como cocinero. ¡Sé preparar muy buenas sopas!
       Me eché a reír. Agradábanme sus modales y sus palabras cortantes. Las sopas también me gustaban. No estaría mal, pensaba yo, que me llevara a este desmadejado hombretón hasta aquella lejana costa solitaria. Sopas y charlas… Daba la impresión de no haber rodado poco por esos mares de Dios: algo así como un Simbad el marino… Me gustó.
-¿En qué piensas? –me dijo sacudiendo la cabezota-. Llevas tú también unas balanzas ¿no? Tienes que pesar las cosas, gramo por gramo ¿verdad? ¡Vamos, hombre, decídete, ánimo!
       Estaba de pie, frente a mí, el flaco gigantón, y me cansaba levantar la cabeza para hablar con él. Cerré el Dante.
-Siéntate –le dije-. ¿Tomas una salvia?
       Se sentó, posando cuidadosamente el envoltorio en una silla cercana.
-¿Salvia? –dijo con desprecio-. ¡Patrón, un ron!
       Se bebió el ron a sorbitos, conservándolo un tiempo en la boca para saborearlo, luego dejándolo bajar lentamente para que le calentara las entrañas. Sensual, pensé, pero refinado.
-¿Qué oficio tienes? –le pregunté.
-Cualquier oficio: los que exige el uso de los pies, o de las manos, o de la cabeza, todos. ¡ No faltaría sino que uno escogiera oficio!

(De la novela Zorba el griego, ediciones Alianza-Carlos Lohlé, Buenos Aires, 1973. Madrid, 1991)


 

sábado, 28 de julho de 2012

Sintagma: documentario sobre a crise grega



Magnífico documentario sobre a crise grega. Terrible e deseperado, no entanto podemos ao mesmo tempo repasar moito do vocabulario visto durante o ano académico: a tradución española vai por cima do grego e é posíble escoitar palabras como: πόνος, δρόμος, πολύ, μεγάλα, ἄνθρωποι, etc., etc.

sexta-feira, 27 de julho de 2012

Cinematógrafo: Topkapi

Divertidísima comedia de policías e ladróns protagonizada por Melina Mercuri e Peter Ustinov. A pesar de contar xa con medio século, segue a ser entretida e permite deleitarnos con fermosas imaxes do norte de Grecia e da cidade de Istambul. A historia é simple: un grupo de ladróns pretende roubar unha preciada xoia do tesouro do palacio de Topkapi. O trailer en inglés dá unha boa idea do que imos ver. Encontrala seguro que é fácil nalgunha páxina de descargas.

segunda-feira, 23 de julho de 2012

Cinematógrafo: Το κορίτσι στον τοίχο (A moza da parede)


Mesmo que non sexa un filme, senón unha curtametraxe, introduzo aquí un exemplo dos novos creadores gregos: unha historia de amor entre dous grafitis e, no medio, un home de vida moi aburrida. Con lendas en inglés.

Mi último tango en Atenas


Do grupo APURIMAC, un tango en español construído con léxico grego, unha denuncia lírica da terrible situación que están a vivir os gregos. Unha proba máis do que Grecia nos deu e do que agora Europa lle devolve: catástrofe, traxedia, hipocrisía, paranoia democrática, necroloxía...

sábado, 21 de julho de 2012

Cinematógrafo: Nύφες (Novias por encargo; ingl. Brides)


 Baseada en feitos reais, este filme de Pantelís Vúlgaris conta a historia das mozas pobres que, a comezos do século XX, cruzaban o Atlántico para casaren nos EUA con inmigrantes gregos aos que coñecían só por carta e fotografía. A metade dos diálogos son en inglés, e  Martin Scorsese encargouse da produción executiva, por iso non foi nominado a mellor filme estranxeiro nos Oscar de 2004. A non perder e a practicar tamén o inglés! 

sábado, 14 de julho de 2012

Cinematógrafo: Πολίτικη κουζίνα (Un toque de canela)


Abrimos unha nova sección no blogue: Cinematógrafo. Desde aquí iránse recomendando filmes gregos ou que se desenvolvan en Grecia. O primeiro é Un toque de canela, fermosísimo filme sobre a vida dos últimos gregos de Istambul, antes e despois da expulsión de Turquía cando o confilcto de Chipre. A historia dunha vida. Para vela seguro que vós sabedes onde encontrala.

(O seu título orixinal significa "cociña de Constantinopla", pensa que para os gregos bizantinos e modernos Constantinópolis é a gran πόλις; de feito o topónimo Istambul procede da frase εις την Πόλιν, istinbolin, segundo a pronunca moderna, ou sexa, "á Cidade").

sexta-feira, 13 de julho de 2012

Biblioteca grega básica: A Odisea

Las andanzas y aventuras de Odiseo, vividas en el lapso de diez años que duró su regreso al hogar tras una activa participación en la guerra de Troya, conforman la apretada trama, casi novelesca, de uno de los grandes monumentos de nuestro patrimonio intelectual. Probablemente compuesta a fines del siglo VIII a.C., la Odisea nos adentra en un mundo real, el Mediterráneo antiguo, pero repleto de peligros y poblado por seres fabulosos: magas, ninfas, gigantes, monstruos... Los avatares marinos del héroe en esta segunda gran epopeya griega alejan a Odiseo (Ulises desde los romanos) de los escenarios de la épica, para situarlo en un ámbito fantástico, más próximo al mundo maravilloso de los cuentos de misterio. Y ellos se encargan de poner a prueba la astucia y la audacia del protagonista, retratado con sutileza en sus matices, al tiempo que configuran los jalones de un viaje que es paradigma de crecimiento personal.

segunda-feira, 9 de julho de 2012

Biblioteca grega básica: Ática e Megáride

Para viaxares este verán sen te mover da casa, unha exhaustiva descrición -ás veces demasiado pormenorizada- das rexións de Ática e Megáride: monumentos, mitos locais, costumes, etc.


La obra de Pausanias debe ser entendida desde su concepción patriótica. Dicha obra, dividida en diez libros, se conoce globalmente como Descripción de Grecia. El autor griego nos ofrece una serie de lo que modernamente llamaríamos guías de viajes, aunque en ellas no se limita a recitar un monótono catálogo de espacios y monumentos, sino que va mucho más allá. Preocupado por ofrecer textos amenos, Pausanias construye sus páginas con valor literario. Nos ofrece una descripción cuidada de lugares que se ve enirquecida con mitos e historias relacionadas con ellos. En ese contexto se inscribe su libro Ática y Megáride, en el que, siguiendo un itinerario marcado, Pausanias despliega ante nuestros ojos estas dos importantes regiones de la Grecia continental, describiéndolas físicamente, pero también haciéndonos partícipies de su historia y su cultura.
El escritor griego Pausanias vivió en el siglo II d.C., es decir en uno de los momentos de mayor esplendor del dominio romano sobre el Mediterráneo. Ante esta abrumadora evidencia, Pausanias se unió a la corriente de quienes querían contribuir a conservar el alto estatus que la lengua y la cultura griegas aún poseían, pero que empezaban a perder.

quinta-feira, 21 de junho de 2012

Με μια ματιά - Felicità

Γιάννης Πλούταρχος e o incombustíbel Albano fan unha versión greco-italiana da clásica Felicità, claro que o di un e outro non é exactamente o mesmo. En fin, unha canción para o verán e, como sempre, a eufonía (bon sonido) da lingua grega.

sábado, 16 de junho de 2012

Dialang, para testares o teu nível de idiomas!

No site ://www.lancs.ac.uk/researchenterprise/dialang/about podes descarregar as aplicacións necesarias para faceres probas de todo tipo en moitos idiomas, incluído o grego moderno (non o intentes, bótalle unha olladela). Ferramenta moi útil para a preparación de exames. Ao acabares cada exercicio podes ver o resultado e tamén a calificación, de A1 a C2, segundo o Marco Común de Referencia.
É posible que non funcione á primeira, descarrega directamente a terceira opción: Click here!

segunda-feira, 11 de junho de 2012

Final do curso 2011-2012

Acaba o curso 2011-2012 e este blogue vaise de ferias. Non descarto introducir algunha novidade, no entanto é tempo de descanso.

Καλό καλοκαίρι!

sexta-feira, 1 de junho de 2012

O Apolo de Mantiklos

Acostumados como estamos ás estatuas dos deuses dos período clásico, helenístico e romano, seguro que nos sorprende unha das primeiras representacións de Apolo. Procede de Beocia e trátase dun exvoto ofrecido por Mantiklos ao deus para que lle conceda algunha petición non especificada.
A figura é de bronce e leva unha inscrición nas pernas en estilo bustrofedon, ou sexa, unha liña vai de esquerda á dereita e a seguinte de dereita á esquerda, igual que fai o boi (βοῦς) cando tira do arado e vira (στρέφω) ao chegar ao final.
De aspecto antropomórfico, mide uns 20 cm. e é de principios do século VII a.C., ou sexa do período arcaico, e naquela altura os gregos non eran aínda capaces de representar un corpo humano con estilo naturalista. A man esquerda está perforada, seguramente levase un arco.

A inscrición, en beocio arcaico, conserva aínda a digamma ϝ /w/, presenta τύ , ático σύ ou dativos de singular en -oι, ático -ῳ, etc.

Μάντικλος μ' ἀνέθηκε ϝεκαβόλοι ἀργυροτοξσοι τας δ' δεκάτας· τὺ δέ, Φοῖβε, δίδοι χαρίϝετταν ἀμοιβάν.

Mántiklos ofreceume como décimo a (Apolo) tirador do arco de prata. Tu, Febo, dame en troco algún favor.

quarta-feira, 30 de maio de 2012

Biblioteca grega básica: Os exipcios


Até a campaña de Napoleón a principios do século XIX, Europa non tiña máis datos sobre o antigo Exipto que este libro, o segundo dos nove que conforman as Historias de Heródoto de Halicarnaso, o primeiro historiador europeo. Libro breve e de lectura amena, chea de curiosidades que che sorprenderán como ao propio autor hai máis de 2.500 anos.  Deixo a sinopse da editorial Gredos:

Heródoto fue, además de un gran narrador, un incansable investigador que sentó las bases para el nacimiento de una nueva ciencia, así como las de un género literario. Vivió en el siglo V a.C., un periodo agitado de la historia de Grecia, pero eso no le impidió viajar por todo el Mediterráneo oriental para conocer las civilizaciones que lo habitaban. Una de las que más le interesó fue la del antiguo Egipto, un pueblo que dependía del gran Nilo y que desarrolló una deslumbrante cultura cuyo atractivo le sedujo de inmediato. Tras una descripción geográfica del país vertebrado por el Nilo y un análisis de las costumbres y tradiciones egipcias elaborado a partir de lo que vio con sus propios ojos, el historiador de Halicarnaso se adentra en la historia de Egipto desde su origen y sus primeros gobernantes hasta llegar a las puertas de la invasión persa impulsada por Cambises, pasando por la relación del país con el ciclo troyano o la construcción de las majestuosas pirámides de los faraones.

domingo, 27 de maio de 2012

O Paladio

Casandra agarrada ao Paladio, dentro do camarín da deusa.
Conta Apolodoro no Epítome (V, 22) que “Ajax da Lócrida, vendo a Casandra agarrada á imaxe de madeira de Atenea, violouna, por iso din algúns que a imaxe olla para o ceo”. Plantéxasenos logo un problema: polo que sabemos as estatuas dos deuses eran de bronce e de pedra, e mesmo de ouro e marfil no caso da Atenea Partenos e do Zeus de Olimpia, obras de Fidias. Que é isto dunha imaxe de madeira –en grego ξόανον- á que a sacerdotisa troiana se agarra para que a protexa ante o inevitábel?
As estatuas máis antigas e máis veneradas eran imaxes portátiles de madeira, con adornos móbiles: vestido, manto, casco, coroa, armas, etc. Posibelmente moitas fosen pedazos de madeira troncocónicos con cabeza e mans talladas, sobre os que se colocaban os paramentos. A madeira coa que estaban feitas tiña moitas veces unha orixe divina. En Samos, por exemplo, dicíase que o ξόανον de Hera estaba feito cunha táboa caída do ceo.
Detalle dos paramentos da imaxe: peplo e armas.
Estas eran as imaxes que se sacaban nas procesións e as que os beatos dirixían as súas oracións. En Atenas, o ξόανον de Palas Atenea, non se custodiaba no Partenón, senón no Erecteion, lugar dos cultos máis primitivos da cidade: Atenea, Poseidón e Erecteo, mítico rei de Atenas. Alén diso tamén había alí un pozo de agua salgada, unha oliveira, froitos da disputa de Atenea e Poseidón pola Ática, e unha serpe sagrada.

Nesta pintura romana a imaxe parece unha simple talla de madeira.
O Paladio, ou sexa, o ξόανον de Palas Atenea, dicíase que fora consagrado por Cécrope, outro rei mítico, no Erecteion e que caíra alí mesmo do ceo. Na honra desta imaxe celebrábanse anualmente as Plinterias, de πλύνω “lavar”, na que a estatua de madeira era desprovista dos seus enfeites: vestido e armas, e estes lavados. Hai que pensar que a masiva afluencia de público, o fumo do incenso, o pó e os insectos manchaban as vestiduras e ornamentos. Durante o tempo que a estatua estaba “espida” non era posíbel vela e o día era considerado nefasto. Cada catro anos éralle ofrecido un vestido -πέπλος- novo, tecido polas mozas atenienses.

Erecteion (Acrópole de Atenas)
Non conservamos nada do ξόανον de Palas Atenea do que estamos a falar, no entanto  si temos imaxes da pintura sobre vasos, pintura parietal romana e moedas que representan outro Paladio, se callar o máis famoso: a estatua de madeira de Atenea de Troia, levada despois da guerra a Roma por Eneas.
Eneas co seu pai nos ombros e co Paladio na dereita.

segunda-feira, 21 de maio de 2012

Ciencias vs. Letras

Acostuma o persoal a crer -e asi están deseñados os plans de estudo- que o saber debe dividirse en Ciencias e Letras. Por cima diso paira a idea de que os alumnos de Ciencias son sempre mellores que os de Letras, que escollen esta opción por ser “de estudar”,  máis fácil e para cerebros menos dotados. A sociedade tamén outorga ao estudo das Ciencias a calidade excepcional de útil, e estou seguro que no insconsciente colectivo subxacen tamén os adxectivos moderno e práctico. Ben, pois todo isto é falso, polo menos se falamos do Bacharelato.
As materias de estudo no instituto, sexan estas que que foren, son propedéuticas, ou sexa, preparan o cerebro para estudos superiores, e non hai materias máis úteis, modernas ou prácticas que outras: a Física ou a Matemática son materias antiquísimas, desenvolvidas por señores como Tales ou Pitágora que falaban, como non, grego.
O instituto ten como vantaxe sobre a educación primaria e a obrigatoria o estudo serio de materias intemporais e eternas, ao fin e ao cabo todos puxemos na escola primaria unha lentella ou un garavanzo para velos medrar e vós  superastes a ESO (eu, grazas á miña idade non fun vítima d’ESO) estudando pouco ou nada. Agora é momento de poñer a madurar esas cabeciñas.
Moitos de vós vai seguir agora estudos de bacharelato e de novo seredes vítimas do pensamento colectivo de que as Ciencias teñen máis saída. Pode ser, iso tamén se dicía no meu tempo. Eu escollín a opción de letras, fixen a carreira que me gustaba e teño o privilexio de traballar no que me gusta. Isto non pode dicilo todo o mundo.
É evidente que tal como é o noso sistema educativo non se permite, por exemplo, acceder a Medicina coa opción de Letras. Non sei, pola contra, se se permite cursar Filoloxía tendo sido alumno de Ciencias. En todo caso iso non me importa nada, e bo lle sería aos médicos saber que dismenorrea son tres palabras gregas que significan “mal funcionamento do ciclo menstrual” ou aos biólogos que estafilococo son unha bacterias con forma de “racimo de uvas”.
Hoxe unha alumna, vítima da ESO, díxome que, claro, estudar Latín aínda menos mal, porque é a base da nosa lingua, pero estudar Grego... E eu contesteille, se o Latín é a base, o Grego é a masa da que todo o saber está feito. E tamén e verdade que en dous anos de bacharelato só é posíbel vislumbrar parte de tan magnífico mundo. Non sei se a convencín, tampouco creo que escolla Grego no bacharelato.
Isto non é un ataque contra as Ciencias, é unha defensa das Letras, que mellor lle iría ao mundo se o persoal tivese maior formación en Música, Ética, Filosofía, Historia, Arte, Grego, Latín e Literatura, ou sexa, esas materias fáciles  e de chapar. Curiosamente son os saberes que falan do ser humano, por iso se chaman Humanidades, e nós, que eu saiba, somos seres humanos. Claro que se tivésemos rodas ao mellor eramos autocarros.

domingo, 20 de maio de 2012

Historias de Grecia

Canta razón segue a ter Melina Mercuri corenta anos despois: Grecia segue a estar en mans de potencias estranxeiras. Na altura da súa independencia (1830) eran Rusia, Inglaterra e Francia, durante a Segunda Guerra Mundial foi ocupada pola Alemaña nazi, agora chámanse Fondo Monetario Internacional, Débeda Soberana, etc. Unha nación chamada á resistencia desde que existe. E diso xa vai para 3.000 anos. Tede por seguro que continuará a existir.

   Ser griego es una soberbia maldición. Para un número sorprendentemente elevado de personas significa que construiste personalmente la Acrópolis, que creaste Delfos, el teatro, y que engendraste el concepto de democracia. La verdad es que eres pobre, gran parte de tu pueblo no sabe leer y los raros momentos en que saboreaste la democracia y la independencia fueron rápidamente borrados por la acción de los protectores extranjeros y de sus cómplices griegos.
   Es irritante advertir cuán poco sabe el mundo sobre la historia de Grecia. La mayoría de las personas te hablan como si Pericles hubiese muerto anteayer y como si Esquilo aún continuase escribiendo teatro. Si de pascuas a ramos te encuentras con alguien que sabe que en 1821, después de cuatrocientos años de ocupación turca, los griegos se alzaron contra sus opresores, lo más probable es que ese alguien sea un inglés. Y sucede que lo sabe sólo porque Lord Byron vino a luchar a nuestro lado y escribió hermosos poemas sobre los griegos.
   Después de seis años de terrible lucha, el turco fue abatido y Grecia fue libre. ¿Libre? Se trata de un eufemismo. Porque entonces se estableció una regla que aún subsiste. La del poder protector.
MELINA MERCURI, Nací griega II.
Traducción de Ángela Pérez. Círculo de Lectores, 1973

quinta-feira, 17 de maio de 2012

A chama olímpica


Acaba de acenderse a chama no antigo santuario de Olimpia, para agora percorrer Grecia e ser transportada a Londres para a celebración dos Xogos. Este ritual non é antigo, foi introducido na época moderna. Non sei ata que punto son verídicas as danzas, o que si é verdade é que o público está situado na pista e os actores e bailarinos actúan no que foron os asentos do antigo estadio. A "sacerdotisa" realiza unha plegaria aos deuses clásicos. Sempre é agradábel escoitar o grego, lingua aberta e clara, sen afectacións de pronuncia nin cousas parecidas.

quarta-feira, 16 de maio de 2012

Hipatia de Alexandría: dúas visións

Hipatia in A Escola de Atenas de Rafael
Dous retratos da protagonista do filme de Amenábar, Ágora (2009). Nin cen anos separan os dous textos, no entanto o mundo xa mudara e mudaran tamén as opinións dos homes.

Hubo una mujer en Alejandría llamada Hipatia, hija del filósofo Teón, que realizó tales logros en literatura y ciencia, que sobrepasó a todos los filósofos de su propio tiempo. Habiéndose formado en las ideas de Platón y Plotino, explicaba los principios de la filosofía a todos sus oyentes, muchos de los cuales venían de muy lejos para recibir sus enseñanzas.
Como muestra de autocontrol y sencillez de maneras, que adquirió como consecuencia de cultivar su mente
, solía no poco frecuentemente aparecer en público frente a los magistrados. Nunca se sintió intimidada por acudir a una asamblea de hombres. A causa de su extraordinaria dignidad y virtud, todos los hombres la admiraban sobremanera. Cayó víctima de las intrigas políticas que en aquella época prevalecían. Como tenía frecuentes entrevistas con Orestes, prefecto de Alejandría, fue proclamado calumniosamente entre el populacho cristiano que fue ella quien impidió que Orestes se reconciliara con el obispo Cirilo. Algunos de ellos, formando parte de una fiera y fanática turba, cuyo líder era un tal Pedro, la aprehendieron de camino a su casa, y arrastrándola desde su carro, la llevaron a una iglesia llamada Cesareo, donde la desnudaron completamente, y la asesinaron con “óstraka”. Después de desmembrar su cuerpo, llevaron sus restos a un lugar llamado Cinarón, y allí los quemaron. Este asunto dejó caer el mayor de los oprobios, no sólo sobre Cirilo, sino sobre toda la iglesia de Alejandría. Y seguramente nada puede haber más lejos del espíritu cristiano que permitir masacres, luchas y hechos de este tipo. Esto sucedió en el mes de Marzo durante la Cuaresma, en el cuarto año del episcopado de Cirilo, bajo el décimo consulado de Honorio y el sexto de Teodosio.

Sócrates Escolástico (s. V d.C). Historia Eclesiástica. Libro VI, capítulo 15


En aquellos días apareció en Alejandría una mujer filósofa, una pagana llamada Hipatia, y dedicaba todo su tiempo a todo tipo de magia, astrolabios e instrumentos de música, y engañó a mucha gente gracias sus estratagemas satánicas. El gobernador de la ciudad le rendía todo tipo de honores, ya que ella le había cautivado con su magia. Y él dejó de asistir a la iglesia tal y como era su costumbre... No sólo hizo esto, sino que llevó a muchos creyentes ante ella, y él mismo recibió a los paganos en su casa...
... Una multitud de creyentes en Dios se levantaron guiados por Pedro el Magistrado, y procedieron a buscar a la mujer pagana que había engañado a la gente de la ciudad y al prefecto Orestes con sus encantamientos. Y cuando descubrieron el lugar donde se encontraba, la fueron a buscar y la hallaron cómodamente sentada; habiéndola hecho descender, la arrastraron por todo el camino hasta la iglesia mayor, llamada Cesareo. Esto sucedió en los días de Cuaresma. Le arrancaron la ropa y la arrastraron por las calles de la ciudad hasta que le provocaron la muerte. La llevaron a un lugar llamado Cinarón y quemaron su cuerpo. Todo el mundo rodeó al patriarca Cirilo y le aclamaron como “el nuevo Teófilo”, ya que él había acabado con los últimos restos de idolatría de la ciudad.

Juan, Obispo de Nikiu (s. VI d.C.). Crónica 84.87-103
 

segunda-feira, 14 de maio de 2012

A crise grega

Pedro Olalla, escritor e profesor da Universidade de Atenas, que vive en Grecia hai vinte anos, fala moi clariño da situación, desmontando algúns dos tópicos negativos que os media transmiten sobre o pobo grego. A presentación é en catalán, no entanto a entrevista transcorre en español. Pedro Olalla é natural das Asturias.


O site do profesor Olalla: www.pedroolalla.com

domingo, 13 de maio de 2012

Seféris e Mercuri, un poema a Grecia

Tradución francesa dun poema de Giórgos Seféris (Nóbel de Literatura en 1963), recitado magnificamente pola actriz, cantora e Ministra da Cultura Melina Mercuri (1920-1994). O poema, cuxa título sería: "Viaxe aonde for, Grecia féreme", percorre a paisaxe grega e os seus mitos. O texto francés e o orixinal grego poden verse debaixo do vídeo. Percorre coa voz e a música o monte Pílio e os seus Centauros, Santorini, Micenas, Spetses, Poros, as prazas de Atenas ou o porto do Pireo, as imaxes van coas palabras. Simplemente fantástico. Mostra diso, as imaxes de Grecia con que acaba: cortinado de montañas, arquipélago, granito espido, o barco que avanza chámase Agonía.

quinta-feira, 10 de maio de 2012

Biblioteca grega básica: O burro de ouro

Novela romana, escrita orixinalmente en latín. No entanto gran parte das aventuras de Lucio transcorren en Grecia, concretamente na rexión de Tesalia, famosa polas súas meigas e feiticeiras... O século II d.C. é un século de fusión: gregos e romanos, exipcios, sirios, etc..., en definitiva, o mundo greco-romano. Aqui deixo a sinopse da propia editorial:

La movida y divertida historia de la transformación en asno de Lucio, un joven y acaudalado comerciante corintio, y los trances que padece hasta recobrar su forma humana constituyen el hilo argumental de El asno de oro. La novela, única muestra íntegra que poseemos de este género tardío en la literatura romana, fue compuesta en el período de madurez de su autor, Lucio Apuleyo (Madaura, norte de África, siglo II d.C.). Además de la peripecia desencadenada por la metamorfosis inicial, esta obra abierta incluye multitud de relatos insertos, en los que el elemento maravilloso, reflejo de la afición personal del autor por la magia y los cultos mistéricos (piénsese en la célebre fábula de Cupido y Psique, o en la intervención milagrosa al final de la obra de la diosa Isis, que precipita el desenlace), se hilvana con la crueldad, el escándalo e incluso el sexo explícito. Apuleyo vincula la trama de su novela a determinadas creencias mágicas y orientales muy en boga en su tiempo, si bien lo que más interesa al lector es su arte de narrador, sus dotes de observación y su capacidad retratista de una época.

quarta-feira, 9 de maio de 2012

Música para aprender: Ξεκινάει μια ψαροπούλα

Ξεκινάει μια ψαροπούλα "Sae unha dorna", cantada e interpretada ao estilo orixinal das κουμπανίες de música rebética do comezo do século XX, unha canción moi fermosa  "νησιώτικο", ou sexa, "insular ou das illas", que nos fala da saída ao mar dunha dorniña, tripulada por mozos (παληκάρια), para pescar esponxas, corais e pérolas. Unha oportunidade para coñeceres algunha illas gregas: Hidra, Kalymnos, Poros, Egina, Spetses. Visítaas na wikipedia, é só escribires o seu nome!

O verso que se repite:  απ' το γιαλό é a pronuncia moderna da frase clásica ἀπὸ τοῦ αἰγιαλοῦ, ou sexa, "desde a praia".

terça-feira, 8 de maio de 2012

Misoxinia grega: Semónides de Amorgos

A animadversión contra as mulleres é frecuente na historia da Literatura desde o comezo, pensemos na Eva bíblica, na Pandora hesiódica ou nos monstros míticos (Esfinxe, Medusa, Sereas, etc.), fonte de todas as desgrazas para os homes. Na Literatura Grega destaca o poema seguinte, unha aguda sátira ou iambo contra o carácter e comportamento feminino. O autor establece categorías de muller segundo o animal do que procede cada tipo e só unha é vista de xeito positivo. Le e saberás cal é o único tipo de muller aceptable para o poeta.  

YAMBO DE LAS MUJERES
(Semónides de Amorgos)

De modo diverso la divinidad hizo el talante de la mujer
desde un comienzo. A la una la sacó de la híspida cerda:
en su casa está todo mugriento por el fango,
en desorden y rodando por los suelos.
Y ella sin lavarse y con vestidos sucios,
revolcándose en estiércol se hincha de grasa.
A otra la hizo Dios de la perversa zorra,
una mujer que lo sabe todo. No se le escapa
inadvertido nada de lo malo ni de lo bueno.
De las mismas cosas muchas veces dice que una es mala,
y otras que es buena. Tiene un humor diverso en cada caso.
Otra, de la perra salió; gruñona e impulsiva,
que pretende oírlo todo, sabérselo todo,
y va por todas partes fisgando y vagando
y ladra de continuo, aun sin ver nadie.
No la puede contener su marido, por más que la amenace,
ni aunque, irritado, le parte los dientes a pedradas,
ni tampoco hablándole con ternura,
ni siquiera cuando está sentada con extraños;
sino que mantiene sin pausa su irrestañable ladrar.
A otra la moldearon los Olímpicos del barro,
y la dieron al hombre como algo tarado. Porque ni el mal
ni el bien conoce una mujer de esa clase.
De las labores sólo sabe una: comer.
Ni siquiera cuando Dios envía un mal invierno,
por más que tirite de frío, acerca su banqueta al fuego.
Otra vino del mar. Ésta presenta dos aspectos.
Un día ríe y está radiante de gozo.
Cualquiera de fuera que la ve en su hogar la elogia:
No hay otra mujer más agradable que ésta
ni más hermosa en toda la tierra.
Al otro día está insoportable y no deja que la vean
ni que se acerque nadie; sino que está enloquecida
e inabordable entonces, como una perra con cachorros.
Es áspera con todos y motivo de disgusto
resulta tanto a enemigos como a íntimos.
Como el mar que muchas veces sereno
y sin peligro se presenta, alegría grande a los marinos,
en época de verano, y muchas veces enloquece
revolviéndose en olas de sordo retumbar.
A éste es a lo que más se parece tal mujer
en su carácter: al mar que es de índole inestable.
Otra procede del asno apaleado y gris,
que a duras penas por la fuerza y tras los gritos
se resigna a todo y trabaja con esfuerzo
en lo que sea. Mientras tanto come en el establo
toda la noche y todo el día, y come ante el hogar.
Sin embargo, cuando se trata del acto sexual,
acepta sin más a cualquiera que venga.
Y otra es de la comadreja, un linaje triste y ruin.
Pues ésta no posee nada hermoso ni atractivo,
nada que cause placer o amor despierte.
Está que desvaría por la unión de Afrodita,
pero al hombre que la posee le da náuseas.
Con sus hurtos causa muchos daños a sus vecinos,
y a menudo devora ofrendas destinadas al culto.
A otra la engendró una yegua linda de larga melena.
Ésta evita los trabajos serviles y la fatiga,
y no quiere tocar el mortero ni el cedazo
levanta ni la basura saca fuera de su casa,
ni siquiera se sienta junto al hogar para evitar
el hollín. Por necesidad se busca un buen marido.
Cada día se lava la suciedad hasta dos veces,
e incluso tres, y se unta de perfumes.
Siempre lleva su cabello bien peinado,
y cardado y adornado con flores.
Un bello espectáculo es una mujer así
para los demás, para su marido una desgracia,
de los que regocijan su ánimo con tales seres.
Otra viene de la mona. Ésta es, sin duda,
la mayor calamidad que Zeus dio a los hombres.
Es feísima de cara. Semejante mujer va por el pueblo
como objeto de risa para toda la gente.
Corta de cuello, apenas puede moverlo,
va sin trasero, brazos y piernas secos como palos.
¡Infeliz, quienquiera que tal fealdad abrace!
Todos los trucos y las trampas sabe
como un mono y no le preocupa el ridículo.
No quiere hacer bien a ninguno, sino que lo que mira
y de lo que todo el día delibera es justo esto:
cómo causar a cualquiera el mayor mal posible.
A otra la sacaron de la abeja. ¡Afortunado quien la tiene!
Pues es la única a la que no alcanza el reproche,
y en sus manos florece y aumenta la hacienda.
Querida envejece junto a su amante esposo
y cría una familia hermosa y renombrada.
Y se hace muy ilustre entre todas las mujeres,
y en torno suyo se derrama una gracia divina.
Y no le gusta sentarse con otras mujeres
cuando se cuentan historias de amoríos.

Tales son las mejores y más prudentes
mujeres que Zeus a los hombres depara.
Y las demás, todas ellas existen por un truco
de Zeus, y así permanecen junto a los hombres.
Pues éste es el mayor mal que Zeus creó:
las mujeres. Incluso si parecen ser de algún provecho,
resultan, para el marido sobre todo, un daño.
Pues no pasa tranquilo nunca un día entero
todo aquel que con mujer convive,
y no va a rechazar rápidamente de su casa al hambre,
odioso compañero del hogar, dios de mal temple.
Cuando piensa un hombre gozar de mejor ánimo
en su hogar, por gracia de los dioses o fortuna humana,
encuentra ella un reproche y se arma para la batalla.
Pues donde hay mujer no puede recibirse con agrado
ni siquiera a un huésped que acude a la casa.
La que parece, en efecto, que es la más sensata,
Ésa resulta ser la que más ofende a su marido,
y mientras anda él de pasmarote, sus vecinos
se ríen a su costa, viendo cuánto se equivoca.

Cada uno hará elogios recordando a su propia
mujer, y censuras cuando evoque a la de otro.
¡Y no advertimos que es igual nuestro destino!
Porque éste es el mayor mal que Zeus creó,
y nos lo echó en torno como una argolla irrompible,
desde la época aquella en que Hades acogiera
a los que por causa de una mujer se hicieron guerra (1).

Trad. de C. García Gual

(1) Helena de Troia